نقشه و طرح فرش ایرانی

۱.طرح شاه عباسی:
در دوره شاه عباس با استفاده از ذوق و قریحه هنرمندان نقش های جدیدی همچون طرح های اسلیمی و گل های مخصوص از جمله طرح هایی با گل زنبق درشت خلق شد .
در طرح شاه عباسی و طرح های اسلیمی ،شاخه و برگ ها و گاها ختائی ها در حاشیه و متن فرش ها نقوش اصلی را تشکیل داده و برای معرفی طرح های فرعی و درواقع زیرمجموعه طرح های شاه عباسی میتوان به طرح ؛شیخ صفی،عباسی مزین،درخت و حیوان،لچک ترنج،گلدانی اشاره کرد

طرح گلدانی (فرعی طرح شاه عباسی)
در طرح های گلدانی بیشتر شکل گلدان با سایز های متفاوت دیده میشود.
بدین صورت که گاها در چهار طرف فرش گلدان هایی کوچک با گل های ریز و درشت کل فرش را پوشش می دهند و گاهی نیز یک گلدان بزرگ،پر از گل های متفاوت و رنگارنگ تمام متن و حاشیه فرش را پوشش میدهند.که صد البته خود طرح گلدانی زیرمجموعه زیادی همچون گلدانی سراسری،گلدانی گل و بلبل یا ظل السلطان،گلدانی تکراری،گلدانی یکطرفه ،گلدانی حاج خاتمی و … .می باشد.

طرح ظل السلطان یا گل و بلبل (فرعی طرح گلدانی)
طرح گل و بلبل یا ظل السلطان به طرح گفته میشود که در دو طرف بجای تصاویر گلدان نقش پرندگان در فرش کار میشود.

گلدانی حاج خاتمی(فرعی طرح گلدانی)
طرح حاج خاتمی به طرح هایی گفته میشود که در آنها تناسبات دقیق هستند و اندازه ها و ابعاد نگاره ها مشابه و مکرر در سراسر فرش تکرار میشوند.طرح حاج خاتمی در شیراز و در بین قشقایی ها معروف و رایج است.

۲.طرح قابی:
طرح قابی درواقع از ترکیب قاب های چند ضلعی متفاوت به وجود آمده است.که از انواع آن ها میتوان به قابی اسلیمی،قابی قرانی کرمانی و قابی ستونی اشاره کرد.

۳.طرح محرابی یا سجاده ای:
طرح های محرابی عمدتا زمینه ای ساده دارند زیرا در این طرح ها ستون ها و شمعدان ها که با گل های ریز تزئین و تکمیل میشوند نقشی مهم و اساسی را در این طرح ایفا میکنند‌‌.این طرح اکثرا برای بافت سجاده فرش ها در مساجد و حسینیه ها به کار برده میشود.
میتوان از طرح های محرابی گلدان،محرابی ستون دار ،محراب و منظره ،محراب و شمعدان به عنوان طرح های فرعی این مجموعه نام برد.

۴.طرح افشان:
در طرح افشان طراحان در واقع از یک نوع گل در سایز و ابعاد مختلف استفاده می کنند.
در این نوع نقشه هیچ کجای طرح از هم قطع نمیشود.به اصطلاح گفته میشود که طراح قلم خود را از روی کاغذ نقشه بلند نمیکند و همه اشکال و اجزای طرح به هم متصل و بدون پیوستگی هستند.
ختایی افشان،ترنج افشان،دسته گل افشان،حیوانی افشان جز گروه فرعی طرح افشان هستند.

۵.طرح مرکب
طرح مرکب از به هم پیوستن دو یا چند طرح اصلی به وجود می آید.

طرح ترکیبی
با وجود اینکه تمامی طرح های فرش دارای اصالت و معنا و مفهومی زیبا و معین هستند به مرور زمان به دست هنرمندان با تغییراتی مواجه شدند و گاها چند طرح باهم ترکیب و طرح جدیدی را خلق کردند.به این گونه طرح ها نقوش ترکیبی گفته میشود.
در این دسته میتوان به تلفیقی لچک ترنج سبزی کار کف ساده ،تلفیقی دورنما،گلدانی بلند اسلیمی و … .اشاره کرد.
درواقع این طرح ها از الگو و رنگ های خاصی پیروی نکرده و بسته به ذوق و سلیقه طراح فرش طراحی و رنگ آمیزی میشود.